Samoocena a aktywność sportowa. Znaj swoje możliwości

Sportowcy są w stanie zrobić wiele, by podtrzymać dobry obraz samych siebie. „I tak jest mocniejszy”, „wygrałbym przy innych warunkach pogodowych” - to jedne z najczęstszych tłumaczeń na przegrane starcie na bieżni czy boisku. Oczywiście pewność siebie nie jest niczym złym, gdyż jest to naturalny odruch. Za tą pewnością powinny iść jednak wyniki sportowe, a nie tylko zawyżona samoocena – idealizacja własnych przeżyć. Częstym problemem jest to, że nie umiemy realnie ocenić naszych zalet i wad.

Aktywność poznawcza i oceniająca człowieka nie ogranicza się wyłącznie do otoczenia. Człowiek przez całe życie gromadzi doświadczenia dotyczące nie tylko świata, ale i własnej osoby. Doświadczenia te zbieramy, porządkujemy, co ostatecznie prowadzi do powstania obrazu nas samych. W tym obrazie możemy wyodrębnić dwa zupełnie różne elementy: opis nas samych oraz to jak się oceniamy, wartościujemy.

Dzięki elementowi poznawczemu (opis) otrzymujemy informacje, z których budujemy wiedzę o samych sobie. W ich skład wchodzą dane o kondycji fizycznej, psychicznej oraz społecznej. Cechy te tworzą składnik poznawczy do określenia potencjału. Samowiedza stanowi bowiem podstawę samooceny.

Poziom samooceny nie jest oczywiście czymś stałym i może ulec zmianom w zależności od wieku, zdobytych doświadczeń życiowych, odnoszonych sukcesów lub ponoszonych niepowodzeń i stanu zdrowia. Raz czujemy się lepiej, a raz gorzej.

Jeśli zdecydujemy się uprawiać sport, np. bieganie, oprócz tego, że podwyższymy poziom sprawności fizycznej, to zadziałamy korzystnie na naszą samoocenę. Ruch wpływa korzystnie na postrzeganie własnego ciała, zgodnie z zasadą im dalej w las, tym lepiej myślimy o swojej kondycji. Z badań przeprowadzonych na 15-letniej młodzieży wynikło, że osoby aktywne wyznaczają sobie coraz trudniejsze do osiągnięcia cele i trafnie oceniają swoje psychofizyczne możliwości. W dwuletnim okresie obserwacji rozwój samooceny u osób aktywnych sportowo przebiegał od niskiej własnej wartości aż do samooceny odpowiedniej do realnych osiągnięć.

Z innych badań wynika, że nabywaniu nowych umiejętności, w tym poprawianiu kondycji, towarzyszy wzrost poziomu samooceny. Szczególnie ten rozwój można zaobserwować w początkowych etapach szkolenia. U zawodników wysokiej klasy stabilna samoocena to niezwykle ważny element w procesie stawania się mistrzem w swojej dyscyplinie. Biegacz, który zna swoją wartość może osiągać lepsze wyniki, nie poddaje się w trudnych sytuacjach, bo wie na co go stać.

Dla polepszenia kształtowania się samooceny istotne są uzyskane wyniki sportowe. Każdy wygrany bieg, każdy pobity rekord życiowy, każdy zdobyty medal sprawia, że zawodnik czuje się lepiej. Sukcesy sprzyjają kształtowaniu pewności siebie nie tylko na bieżni, czy na trasie, ale także w życiu prywatnym.

W procesie samooceny nie można także pominąć wpływu trenera, który przeważnie jest mentorem dla zawodnika. To jego rady, wskazówki mogą wpłynąć na lepsze wyniki i samopoczucie.

Samoocena ma ogromne przełożenie na motywację. Po kontuzji, możemy czuć się źle i nie chcemy już biegać, a każdy start może sprawiać nam ból, powodować obawę przed kolejną kontuzją. Z drugiej strony możemy wrócić po urazie z większą motywacją udowodnienia, że za wcześnie na nas postawiono krzyżyk.

Z innym nastawieniem startują też zawodnicy mający za sobą dwa wygrane biegi, a na trzeci jadą w roli faworyta. Zdecydowanie inne emocje towarzyszą zawodnikowi, który w ciągu miesiąca ledwo mieścił się w pierwszej dziesiątce. Wszystko też zależy od celów jakie sobie stawiamy. Naszym zwycięstwem może być już ukończenie biegu, a otrzymując medal czujemy się nie gorzej niż zawodnik, który przybiegł 30 minut przed nami.

Warto pamiętać że samoocena powinna być adekwatna do naszych realnych umiejętności. Za niska może zablokować Nas na starcie, za wysoka sprawi, że każdy niższy od oczekiwanego wynik będzie odczuwany jako jeszcze większa porażka. Złoty środek to samoocena nieco wyższa od realnych umiejętności. Ona pozwoli osiągnąć pełnię możliwości. Duża w tym rola trenera, który powinien umiejętnie prowadzić zawodnika.

RZ

źródła:

T. Sankowski - „Wybrane psychologiczne aspekty aktywności sportowej”

W. Aksamit - „Pewność siebie i samoocena u sportowców”